«اگر اطلاعات، تفنگ، پول، سرمایه، سایت، روزنامه و خبرگزاری را همه یکجا جمع کنیم ابوذر و سلمان هم فاسد می‌شوند.» این یکی از اظهار نظرهای جنجالی حسن روحانی درباره سپاه پاسداران است که با لحن گزنده‌ای نسبت به قدرت بی‌حدوحصر این گروه نظامی در آذر سال ۱۳۹۳ انتقاد کرده بود؛ گروهی که پس از جنگ هشت‌ساله بر تمام ابعاد اقتصادی، سیاسی و امنیتی ایران مسلط شده و حالا یکی از دلایل اوضاع نابسامان این کشور محسوب می‌شود
برآوردهای غیررسمی نشان می‌دهد حدود ۷۰ درصد اقتصاد ایران در کنترل سپاه پاسداران قرار دارد. رد پای این گروه نظامی را تقریباً در همه بخش‌های اقتصادی می‌توان پیدا کرد؛ از بانکداری تا حمل‌ونقل، از نفت و پتروشیمی تا کشاورزی و از فعالیت‌های عمرانی تا واردات و قاچاق کالا تنها بخشی از فعالیت‌های اقتصادی سپاه محسوب می‌شود
سپاه چگونه وارد اقتصاد شد؟
انقلاب اسلامی ایران با اعلام بی‌طرفی ارتش پیروز شد و همین مسئله پس از انقلاب، روح‌الله خمینی را نسبت به ارتش بی‌اعتماد کرد؛ بنابراین رهبر تندروی انقلاب ایران با تشکیل یک گروه موازی با ارتش، به نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سعی کرد بازوی نظامی مطمئن و سر سپرده‌ای را برای محافظت از خود داشته باشد. نقش این گروه نظامی شاید برخی را به یاد سگ‌هایی بیندازد که در داستان «قلعه حیوانات» (اثر جورج اُرول) از «ناپلئون» محافظت می‌کردند. انقلابیون از جمله علی خامنه‌ای نیز همچون ناپلئون در این سال‌ها به طور آشکار و مخفیانه از سپاه پاسداران حمایت کرده‌اند تا در تنگناهای سیاسی و اقتصادی از آن استفاده کنند.
جنگ ایران و عراق آغاز می‌شود و سپاهیان که از تجربه نظامی و جنگی تهی بودند، با پیشرفته‌ترین اسلحه، ابزارها و ماشین‌های راه‌سازی به جنگ اعزام می‌شوند. پس از هشت سال جنگ که نتیجه آن ویرانی شهرها و زیرساخت‌های ایران بود، سپاه با انبوهی از تجهیزات از خطوط مقدم بازمی‌گردد. این گروه نظامی با موافقت رئیس‌جمهور وقت (علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی) تجهیزات خود را برای بازسازی مناطق جنگ‌زده و توسعه شهرها به کار می‌گیرد. در آن مقطع بسیاری از سرمایه‌گذاران و فعالان بخش خصوصی به دلیل جنگ، از فعالیت‌های اقتصادی در ایران امتناع می‌کردند و همین مسئله، یک فرصت مناسب برای سپاه به وجود آورده بود. سپاهیان با انحصاری که در تجهیزات راه‌سازی و سدسازی داشتند، فعالیت‌های خود را گسترش دادند و به مرور بر قدرت مالی و اطلاعاتی خود افزودند
نقش سپاه در وخامت حال اقتصاد ایران
در حالی که بسیاری مسائل و مشکلات اقتصادی امروز ایران به دلیل دخالت‌ها و سوءاستفاده گسترده سپاه پاسداران است، پیش از این، محمد اسماعیل کوثری، جانشین قرارگاه ثارالله سپاه تهران در اظهارنظری قابل‌تأمل گفته بود «در اقتصاد و فرهنگ مشکل داریم چون این دو حوزه دست سپاه نبوده است.» این اظهارنظر در حالی است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی می‌گویند وضعیت وخیم اقتصاد ایران و ورشکستگی بخش تولید به دلیل رخنه سپاهیان در اقتصاد است، آن‌ها بر این باورند که سپاه با رانت ارزی که از بانک مرکزی دریافت می‌کند، به شکل گسترده و سازمان‌یافته کالاهای مصرفی وارد می‌کند و به همین دلیل طی ۳۰ سال گذشته کمر تولید و صنعت را شکسته‌اند
جانشین قرارگاه ثارالله سپاه تهران در حالی گفته بود که مشکلات اقتصادی به دلیل عدم حضور سپاه در این عرصه است که روزنامه لوموند فرانسه نیز در سال ۲۰۱۶ دراین‌باره نوشته است: سپاه در همه حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کرده است: ساخت‌وساز، انرژی، پتروشیمی، مخابرات، حمل‌ونقل، بانک‌ها وغیره
این روزنامه با اشاره به اینکه سپاه پاسداران از روند خصوصی‌سازی صنایع و شرکت‌ها در سال‌های گذشته سوءاستفاده کرده و با نفوذی که دارد، به نام خصوصی‌سازی صاحب بسیاری از کارخانه‌ها و شرکت‌های دولتی شده است، می‌نویسد: اقتصاددانان مستقل (از حکومت در ایران) ثروت سپاه را چند صد میلیارد یورو برآورد می‌کنند
بر اساس آمارهای رسمی، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا که بازوی اقتصادی سپاه محسوب می‌شود، بیش از ۱۵۰ هزار نفر نیروی دکترا، فوق‌لیسانس، لیسانس و تکنسین را در اختیار دارد. شرکت‌های قرب قائم، قرب کربلا، سپاسد، سپانیر، قرب نوح، گروه تخصصی رجایی و گروه تخصصی سماوات از جمله نهادهای وابسته به قرارگاه هستند
در ماه مه ۲۰۱۰ قرارگاه خاتم‌الانبیاء، شرکت‌های زیرمجموعه آن و فرمانده آن رستم قاسمی، تحت تحریم دولت ایالات‌متحده آمریکا قرار گرفتند. علاوه بر این، وزارت خزانه‌داری آمریکا، آبان سال ۱۳۹۶ تحریم‌های مبتنی بر قانون «کاتسا» علیه مأموران و شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران را اجرایی کرده و معامله شرکت‌های خارجی با این نهاد نظامی ناممکن شده است. از آنجا که بخش عظیمی از اقتصاد ایران در سیطره سپاه قرار دارد، تحریم این نهاد نظامی ضربه‌های سختی به بدنه اقتصاد ایران وارد شده است
فعالیت‌های اقتصادی سپاه همواره توأم با عدم شفافیت بوده است. بسیاری از نهادهای وابسته به این گروه نظامی که از رانت اطلاعاتی برخوردارند، مالیات نمی‌پردازند. سپاه در همکاری سازمان‌یافته با گمرک جمهوری اسلامی، مانع واردات یا ترخیص برخی ماشین‌آلات و کالاهای سرمایه‌ای حساس می‌شود تا این‌گونه انحصار خود را در برخی فعالیت‌ها حفظ کند و مانع رشد بخش خصوصی شود. بسیاری بر این باورند که نبود بخش خصوصی قدرتمند در اقتصاد ایران به دلیل نفوذ گسترده و سنگ‌اندازی‌های سپاه است
