حتی با یک حساب سرانگشتی ساده نیز میتوان پی برد که سازمان تأمین اجتماعی در بحران مالی عمیقی گرفتار شده و به دلیل کاهش منابع، از پس هزینههای خود بر نمیآید
سازمان تأمین اجتماعی دستگاه عریض و طویلی است که در دوران نخستوزیری محمد مصدق پایهگذاری شد. با تصویب «لایحه قانونی بیمههای اجتماعی کارگران»، نهاد مستقلی به نام «سازمان بیمههای اجتماعی کارگران» تأسیس شد که بعداً با تصویب «قانون تأمین اجتماعی»، نام خود را به «سازمان تأمین اجتماعی» تغییر داد
این سازمان در ۶۷ سال گذشته فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده ولی در مجموع قبل از انقلاب اسلامی شرایط به مراتب مطلوبتری را نسبت به ۴۰ سال گذشته داشته است. شرایط این سازمان در سالهای اخیر رو به بدتر شدن رفته و بحران مالی به مهمترین مسئله آن تبدیل شده است
دستاندازی دولت به منابع مالی صندوق بازنشستگی این سازمان در سالهای گذشته و مدیریت غلط داراییها دو مورد از عمدهترین علتهای زوال سازمان تأمین اجتماعی محسوب میشوند. بیلان مالی این سازمان از سال ۱۳۹۲ منفی و هرسال حساب دخلوخرجش ناهماهنگتر شده است
بر اساس آخرین آمارها، ضریب یا نسبت پشتیبانی سازمان تأمین اجتماعی به زیر ۵ رسیده و زنگ خطر برای ذینفعان آن به صدا در آمده است. ضریب پشتیبانی اشاره به نسبت تعداد بیمهگذاران به مستمریبگیران دارد؛ بهبیاندیگر، هماکنون به ازای هر یک نفر مستمریبگیر ۴.۹۲ نفر حق بیمه پرداخت میکنند که رقم بسیار نگرانکنندهای محسوب میشود
با افزایش ۳۶.۵ درصدی حقوق بازنشستگان در سال جاری، اوضاع برای سازمان تأمین اجتماعی بدتر هم شده است. این سازمان هر ماه باید پاسخگوی پنج میلیون ۹۵۰ هزار نفر مستمریبگیر باشد؛ حقوق این تعداد مستمریبگیر به بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان میرسد، حال اینکه درآمد سازمان از راههای مختلف، کفاف این رقم سنگین را نمیدهد.
بحران کمبود منابع موجب شده تأمین اجتماعی به سراغ بانکها برود و هرماه بین پنج تا ۶ هزار میلیارد تومان استقراض کند. حسین امیری، سرپرست معاونت اقتصادی و برنامهریزی این سازمان گفته است «به دنبال بازپرداخت تسهیلات دریافتی از سیستم بانکی با استفاده از ابزارهای مالی مثل تهاتر یا افزایش سرمایه هستیم. در حال حاضر رقم این بدهی به ۴۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.»
از سوی دیگر، سازمان تأمین اجتماعی طلب هنگفتی از دولت دارد که از دوران ریاست جمهوری علیاکبر هاشمی رفسنجانی روی هم انباشته شده و حالا به بیش از ۲۹۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. دولت نهتنها این بدهی را پرداخت نمیکند، بلکه از ارائه سود بانکی آن هم امتناع میورزد
اما رژیم ایران فعلاً با تحریمهای اقتصادی، بهانه خوبی برای فرار از تعهدات خود دارد. با تحریم صادرات نفت ایران، درآمد رژیم به شدت کاهش یافته و بعید به نظر میرسد به این زودیها بدهی نجومی خود را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند
بدهیهای معوق و ضریب پشتیبانی پایین، به مرور زمان این نهاد اجتماعی را در شرایط بدتری قرار خواهد داد، چنانکه طی سالهای اخیر چنین روندی ادامه داشته است. این سازمان حدود ۴۲ میلیون ایرانی را به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت پوشش خود دارد و اگر با ورشکستگی و فروپاشی مواجه شود، نیمی از جمعیت ایران تحت تاثیر این رویداد ناگوار قرار خواهند گرفت
کارشناسان حوزه بیمه پیشبینی کردهاند که اگر روند کنونی ادامه یابد، تا سال ۱۴۰۴ بدهی سازمان تأمین اجتماعی به حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان میرسد؛ اما با این تفاوت که در آن زمان هزینهها به مراتب بیشتر از درآمدها خواهد بود. پرسش این است که با این شرایط، سازمان تأمین اجتماعی به سالهای آخر عمر خود نزدیک شده است
