بدهی ۲۹۴ هزار میلیارد تومانی دولت به سازمان تأمین اجتماعی به تدریج در حال تبدیلشدن به یک بحران جدی است؛ چراکه نه دولت اعتباری برای پرداخت بدهی خود دارد و نه این سازمان توانی برایش باقی مانده تا پاسخگوی ذینفعان خود باشد
بر اساس آمارهای رسمی ۴۲ میلیون نفر تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی هستند و از خدمات آن استفاده میکنند. این سازمان عریض و طویلِ شبهدولتی سالهای سال است که از بیماری سوءمدیریت رنج میبرد. دستاندازهای مالی در این سازمان عمدهترین معضل محسوب میشود. سال ۹۷ و ۹۸ تأمین اجتماعی با حدود هفت هزار میلیارد تومان کسری بودجه روبرو شد و چارهای نداشت جز اینکه از بانکها قرض بگیرد
سازمان تأمین اجتماعی طی ۴۰ سال گذشته از نظر منابع مالی یک روند نزولی را طی کرده و در سال ۱۳۹۲ بیلان مالی آن منفی شده است. تراز منفی بودجه سازمان تأمین اجتماعی دو دلیل اصلی دارد؛ نخست اینکه به دلیل فساد مدیران منصوب رژیم، منابع مالی به راحتی به هدر میروند و دوم، روزبهروز بر تعداد بازنشستههای مستمریبگیر افزوده میشود ولی در مقابل آن، ورودی بیمهگذاران جدید بسیار اندک است
مقامات سازمان تأمین اجتماعی اعلام کردهاند که ضریب پشتیبانی در تأمین اجتماعی به ۴.۹۲ رسیده است. ضریب پشتیبانی اشاره به نسبت تعداد بیمهگذاران به مستمریبگیران دارد؛ بهبیاندیگر، هماکنون به ازای هر یک نفر مستمریبگیر، ۴.۹۲ نفر حق بیمه پرداخت میکنند که رقم کم و بسیار نگرانکنندهای محسوب میشود
سازمان تأمین اجتماعی برای جبران کسری بودجه خود ناچار است هر ماه بین ۵ تا ۶ هزار میلیارد تومان از بانکها در قالب تسهیلات، قرض بگیرد. اکنون رقم بدهی این سازمان به بانکها به بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان رسیده و هر روز به دلیل جریمه و بهره آن، این رقم افزایش مییابد
حسین امیری، سرپرست معاونت اقتصادی و برنامهریزی این سازمان سال گذشته گفته بود: به دنبال بازپرداخت تسهیلات دریافتی از سیستم بانکی با استفاده از ابزارهای مالی مثل تهاتر یا افزایش سرمایه هستیم
اما بعید به نظر میرسد بانکهای ایرانی بر سر قیمت اموال تأمین اجتماعی به توافق برسند و این تهاتر انجام شود. کارشناسان حوزه بیمه میگویند تا سال ۱۴۰۴ مجموع بدهی سازمان تأمین اجتماعی به بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. در این حالت، این سازمان اگر نتواند مطالبات خود را از دولت وصول کند، میتوان گفت پایان عمر تأمین اجتماعی در ایران قطعی خواهد بود
از سوی دیگر، بر اساس گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی بر مبنای ارزش واقعی روز تا پایان سال ۱۳۹۸ به ۲۹۴ هزارو ۴۰۵ میلیارد تومان رسیده است. گرچه بخشی از این بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی حتی به قبل از سال ۱۳۸۹ هم برمیگردد؛ اما بخش در خور توجهی از بدهیهای دولت مربوط به سالهای اخیر است.
رسوب این بدهی کلان که حالا به یک بحران جدی برای رژیم جمهوری اسلامی تبدیل شده، از دولت اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز شده است. دستاندازی دولت به منابع مالی صندوق بازنشستگی این سازمان و مدیریت غلط داراییها، علل اوضاع وخیم کنونی تأمین اجتماعی محسوب میشوند
بسیار بعید به نظر میرسد رژیم ایران در شرایطی که تحت تحریمهای بیسابقه قرار گرفته و فساد مالی در نهادهای آن حرف اول را میزند، در کوتاهمدت بتواند از عهده پرداخت بدهی ۲۹۴ هزار میلیارد تومانی به تأمین اجتماعی برآید. این در حالی است که سازمان باید هر ماه به حدود ۶ میلیون مستمریبگیر، حقوق پرداخت کند. یقیناً این جمعیت در سالهای آینده افزایش خواهد یافت و اگر منابع مالی کافی برای تأمین حقوق آنها وجود نداشته باشد، زمینه نارضایتی و اعتراض میلیونها ایرانی فراهم خواهد شد
