با نزدیک شدن انتخابات ۲۰۲۰ ریاست جمهوری آمریکا، بحث مذاکره میان جمهوری اسلامی و این کشور رفتهرفته به یکی از داغترین موضوعات در سپهر سیاسی ایران تبدیل میشود. از یک سو، دونالد ترامپ میگوید «اگر در انتخابات پیش رو پیروز شوم، ظرف یک هفته با ایران به توافق میرسم» و از سوی دیگر، مقامات رژیم ایران از جمله حسن روحانی تأکید دارد که آمریکا نمیتواند مذاکره را به ما تحمیل کند
اما ادعاها و گفتههای دو طرف تا چه اندازه به احتمالات پیش رو نزدیک است. آیا آمریکا آنطور که ترامپ میگوید قادر خواهد بود ظرف یک هفته با جمهوری اسلامی به توافق برسد. گفته روحانی تا چه اندازه درست است؛ آیا دولت او به نمایندگی از هسته سخت قدرت حاضر به مذاکره نیست؟
بسیاری از ناظران بر این باورند که هر دو طرف یعنی دولت آمریکا و جمهوری اسلامی نیازمند مذاکره هستند؛ اما مسئله برای رژیم ایران که تحت شدیدترین فشارهای اقتصادی قرار دارد متفاوت است و بسیار بیشتر از آمریکا به مذاکره و توافق نیاز دارد
دونالد ترامپ در رقابتهای انتخاباتی سال ۲۰۱۶ بارها به هواداران خود وعده داده بود که از توافق هستهای با ایران خارج خواهد شد و جمهوری اسلامی را مجبور به مذاکره مجدد و توافقی بهتر خواهد کرد. او با این استدلال که برجام «فاجعهبارترین توافق تاریخ آمریکا است»، اردیبهشت ۱۳۹۷ از این توافق خارج شده و تاکنون موفق به امضای توافقی جدید نشده است؛ بنابراین او تلاش زیادی دارد که این وعده خود را عملی کند
اما جمهوری اسلامی که از زمان آغاز فشارهای اقتصادی، اصطلاحاً «مقاومت» کرده و تن به مذاکره و توافق نداده، با موجی از نارضایتی شهروندان در داخل مواجه است. میلیونها شهروند ایرانی حداقل دوسوم از قدرت خرید خود را بر اثر تحریمها و رشد منفی اقتصادی از دست دادهاند و به همین دلیل از عملکرد رژیم ایران خشمگین هستند.
بسیاری از شهروندان ایرانی میگویند اگر جمهوری اسلامی در همان ابتدا با دولت آمریکا وارد مذاکره میشد، اکنون خبری فشارهای اقتصادی و تحریم نبود و مجبور نبودند اینهمه گرانی و بیکاری را تحمل کنند. بااینحال، علی خامنهای بر این باور است که آمریکا «بدعهدی» کرده و دیگر نباید با این کشور مذاکره کرد
اما خامنهای هر باوری داشته باشد، معادلات اقتصادی کشور را نمیتوان نادیده گرفت. بر اساس گزارش صندوق بینالمللی پول رشد اقتصادی ایران به منفی ۶ درصد رسیده و مرکز پژوهشهای مجلس رژیم ایران هم گزارش داده است که ۲ تا ۶ میلیون نفر بر اثر شیوع ویروس کرونا بیکار خواهند شد
این وضعیت ناگوار در کنار دلاری که در آستانه ۳۰ هزار تومان قرار دارد و قیمت کالاهای اساسی که هرروز گرانتر میشوند، به زودی ایران را با شرایط پیچیدهتری روبهرو خواهد کرد. مسئولان جمهوری اسلامی از این هراس دارند که با افزایش قیمت کالاها و بیشتر شدن فشارهای معیشتی بر مردم، اعتراضات دیگری همچون آبان ماه شکل بگیرد که مهار کردنش سخت باشد
بر این اساس، میتوان گفت جمهوری اسلامی نیاز بیشتری به مذاکره و توافقی جدید دارد که طی آن تحریمها لغو یا تعلیق و پولهای بلوکهشده ایران در کشورهای مختلف آزاد شوند. قطعاً ادامه فشارهای اقتصادی به نفع رژیمی که از کاهش مشروعیت سیاسی رنج میبرد و مردم را به زور قوای مسلح خود ساکت نگه داشته است، بیش از این به صلاح نیست؛ بنابراین، بیدلیل نیست که ترامپ از «توافق با ایران ظرف یک هفته» صحبت میکند